พระ

ศิลปะเขมรในประเทศไทยกำหนดอายุอยู่ในราวพุทธศตวรรษที่ 12 -18 โดยในระยะแรกๆราวพุทธศตวรรษที่ 12 - 15 ปรากฏหลักฐานทางศิลปกรรมอยู่มากในบริเวณภาคอีสานตอนล่างและภาคตะวันออกร่วมกับศิลปะทวารวดี ต่อมาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 16-18 จึงได้แพร่หลายเกือบทั่วทั้งภาคอีสาน ภาคกลางและภาคตะวันออก ซึ่งเคยอยู่ภายใต้อิทธิพลวัฒนธรรมทวารวดีมาก่อน




ในช่วงเวลาใกล้เคียงกันนั้น ทางภาคเหนือของไทยที่จังหวัดลำพูนซึ่งในอดีตคือ นครหริภุญไชย ได้ปรากฏหลักฐานทางศิลปกรรมที่มีความสัมพันธ์กับศิลปะพม่าสมัยเมืองพุกามระหว่างปลายพุทธศตวรรษที่ 16-18 รวมทั้งอาจมีความสัมพันธ์กับศิลปะทวารวดีในช่วงต้นและศิลปะเขมรในช่วงปลายของสมัย เรียกว่า ศิลปะหริภุญไชย และกำหนดอายุอยู่ในราวพุทธศตวรรษที่ 16-19 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่นครแห่งนี้เจริญรุ่งเรือง ก่อนจะถูกเข้ากับอาณาจักรล้านนาในระยะต่อมา
ช่วงตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 19


ราวพุทธศตวรรษที่ 18-19 ได้เกิดแว่นแคว้นใหม่ขึ้นในหลายบริเวณของประเทศไทย ตั้งแต่บริเวณลุ่มน้ำปิงตอนเหนือ ตลอดลงมาถึงลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาในภาคกลางจรดคาบสมุทรภาคใต้ ในช่วงเวลาดังกล่าวนี้ปรากฏข้อมูลจากศิลาจารึก หรือเอกสารอื่นระบุถึงความเป็นแว่นแคว้นที่มีศูนย์กลางการปกครองที่เด่นชัดกว่าที่เคยมีมาในอดีต
แคว้นสุโขทัยถือกำเนิดขึ้นเมื่อราวต้นพุทธศตวรรษที่ 19ภายหลังจากที่อิทธิพลของอาณาจักรเขมรเสื่อมคลายลง ข้อความในศิลาจารึกหลักที่ 2 (จารึกวัดศรีชุม) กล่าวถึงกลุ่มคนไทยนำโดยพ่อขุนบางกลางหาวเจ้าเมืองบางยาง และพ่อขุนผาเมืองเจ้าเมืองราด ได้ร่วมมือกันขจัดอำนาจปกครองจาก “ขอมสมาดโขลญลำพง” จากนั้นได้ช่วยกันก่อร่างสร้างเมืองพร้อมกับสถาปนาพ่อขุนบางกลางหาวขึ้นเป็นปฐมกษัริย์ปกครองสืบมา ศิลปะสุโขทัยเป็นศิลปะที่เกิดจากการผสมผสานวัฒนธรรมที่เจริญรุ่งเรืองก่อนหน้า เช่น วัฒนธรรมเขมร พุกาม หริภุญไชย และวัฒนธรรมร่วมสมัยจากล้านนา ต่อมาในราวปลายพุทธศตวรรษที่ 20 ราชธานีสุโขทัยจึงตกอยู่ใต้อำนาจของกรุงศรีอยุธยาราชธานีทางภาคกลางที่สถาปนาขึ้นในราวปลายพุทธศตวรรษที่ 19

ศิลปะสุโขทัยมีพื้นฐานอยู่ที่ความเรียบง่าย อันเกิดจากแนวความคิดทางพุทธศาสนาลัทธิเถรวาทที่รับมาจากประเทศศรีลังกา ศิลปกรรมโดยเฉพาะงานด้านประติมากรรมที่สร้างขึ้นในสมัยนี้ ได้รับการยกย่องว่ามีความงดงาม เป็นศิลปกรรมแบบคลาสสิคของไทย
ทางตอนเหนือของแคว้นสุโขทัยขึ้นไปเป็นที่ตั้งของแคว้นล้านนา ซึ่งพระยาเม็งรายได้ทรง สถาปนาขึ้นในปีพ.ศ. 1839 โดยมีเมืองเชียงใหม่เป็นราชธานี แคว้นล้านนาบางช่วงเวลาต้องตกอยู่ภายใต้อำนาจทางการเมืองของแว่นแคว้นใกล้เคียง จนกระทั่งในที่สุดจึงได้ถูกรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของราชอาณาจักรสยามเมื่อสมัยต้นรัตนโกสินทร์ ศิลปะล้านนา ในช่วงต้นๆสืบทอดลักษณะทางศิลปกรรมจากหริภุญไชยผสมผสานกับศิลปะพุกามจากประเทศพม่า ต่อมาจึงปรากฏอิทธิพลของศิลปะสุโขทัย พม่า รวมถึงศิลปะรัตนโกสินทร์ แต่กระนั้นล้านนาก็ยังรักษาเอกลักษณ์แห่งงานช่างอันยาวนานของตนอยู่ได้ และมีพัฒนาการผ่านมาถึงปัจจุบัน


ก่อนสถาปนากรุงศรีอยุธยาใน พ.ศ. 1893 พื้นที่ภาคกลางบริเวณสองฟากของลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ปรากฏศิลปกรรมรูปแบบหนึ่งซึ่งมีลักษณะผสมผสานระหว่างศิลปะทวารวดี ศิลปะเขมรและศิลปะสุโขทัย ก่อนที่จะสืบเนื่องมาเป็น ศิลปะอยุธยา เนื่องจากกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีของไทยอยู่นานถึง 417 ปี ศิลปกรรมที่สร้างขึ้นจึงมีความผิดแผกแตกต่างกันออกไปตามกระแสวัฒนธรรมที่ผ่านเข้ามา โดยเฉพาะจากเขมรและสุโขทัย ก่อนจะพัฒนาไปจนมีรูปแบบที่เป็นตัวของตัวเอง งานประณีตศิลป์ในสมัยนี้ถือได้ว่ามีความรุ่งเรืองสูงสุด

หลังจากราชธานีกรุงศรีอยุธยาถึงคราล่มสลาย เมื่อพ.ศ. 2310 ก็ถึงยุคกรุงธนบุรี เนื่องจากในช่วงเวลา 15 ปีของยุคนี้ไม่ปรากฏหลักฐานทางศิลปกรรมที่มีรูปแบบเฉพาะ จึงมักถูกรวมเข้ากับราชธานีกรุงเทพฯ หรือที่เรียกว่า กรุงรัตนโกสินทร์ ศิลปะรัตนโกสินทร์ ในช่วงต้นๆมีลักษณะเป็นการสืบทอดงานแนวอุดมคติจากอดีตราชธานีกรุงศรีอยุธยาอย่างเด่นชัด จากนั้นในช่วงตั้งแต่รัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา อิทธิพลทางศิลปวัฒนธรรมจากตะวันตกได้เริ่มเข้ามามีบทบาทเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งกลายมาเป็นศิลปะแนวใหม่ที่เรียกว่า “ศิลปกรรมร่วมสมัย” ในปัจจุบัน
……………….